FIFA Dünya Kuboku futbol tarixinin ən nüfuzlu turniridir. İlk dəfə 1930-cu ildə keçirilən bu yarışmanın formatı illər ərzində dəfələrlə dəyişib, iştirakçı sayı artıb, qrup mərhələləri və pley-off sistemi təkmilləşib. Gəlin 1930-cu ildən 2026-cı ilə qədər olan dəyişiklikləri nəzərdən keçirək.
1930-1938: İlk Turnirlər – Pley-offdan İmtina
İlk Dünya Kuboku 1930-cu ildə Uruqvayda keçirilib. Cəmi 13 komanda iştirak edib, qrup mərhələsi olmayıb – bütün matçlar pley-off formatında olub. Yarımfinala qədər olan mərhələlərdə birbaşa eleminasiya sistemi tətbiq edilib. Finalda Uruqvay Argentina ilə qarşılaşıb və 4:2 hesabı ilə qalib gəlib.
1934-cü ildə İtaliyada keçirilən turnirdə də qrup mərhələsi olmayıb. 16 komanda pley-offda birbaşa mübarizə aparıb. Ev sahibi İtaliya çempion olub.
1938-ci il Fransa turniri də eyni formatda keçirilib – 15 komanda (Avstriyanın işğalından sonra) pley-offda yarışırdı. İtaliya ardıcıl ikinci dəfə çempion titulunu qoruyub.
1950-1970: Qrup Mərhələsinin Yaranması
1950-ci il Braziliya Dünya Kuboku ilk dəfə qrup mərhələsi ilə keçirilib. 13 komanda 4 qrupa bölünüb, qrup qalibləri final qrupuna çıxıb. Uruqvay ikinci dəfə çempion olub.
1954-1970-ci illər arasında turnir 16 komanda ilə keçirilib. 4 qrupda 4 komanda, qrupdan ilk iki yer pley-offa çıxırdı. 1954-cü ildə Macarıstan finala çıxsa da, Qərbi Almaniya “Bern möcüzəsi” ilə qalib gəlib.
1974-1982: İkinci Qrup Mərhələsi
1974 və 1978-ci illərdə qrup mərhələsindən sonra ikinci qrup mərhələsi əlavə edilib. 16 komanda 4 qrupa bölünüb, qrup qalibləri ikinci qrup mərhələsinə çıxırdı. 1974-cü ildə Qərbi Almaniya, 1978-ci ildə Argentina çempion olub.
1982-1994: 24 Komanda və Pley-offun Genişlənməsi
1982-ci ildə İspaniya turnirində komanda sayı 24-ə qaldırılıb. 6 qrupda 4 komanda, qrupdan ilk iki yer və ən yaxşı 4 üçüncü yer pley-offa çıxırdı. İtaliya çempion olub.
1986-1994-cü illərdə format dəyişməyib. 1990-cı ildə Qərbi Almaniya, 1994-cü ildə Braziliya çempion olub.
1998-2022: 32 Komanda Standartı
1998-ci ildə Fransada keçirilən turnirdə komanda sayı 32-yə qaldırılıb. 8 qrupda 4 komanda, qrupdan ilk iki yer 1/8 finala çıxırdı. Fransa ev sahibi kimi çempion olub.
2002-2022-ci illər arasında format dəyişməyib. 2014-cü ildə Almaniya, 2018-ci ildə Fransa, 2022-ci ildə Argentina çempion olub.
2026: 48 Komanda və Yeni Format
2026-cı ildə Kanada, Meksika və ABŞ-da keçiriləcək Dünya Kubokunda komanda sayı 48-ə qaldırılacaq. 12 qrupda 4 komanda olacaq, qrupdan ilk iki yer və ən yaxşı 8 üçüncü yer 1/32 finala çıxacaq. Ümumilikdə 104 matç keçiriləcək.
Dünya Kuboku Formatlarının Müqayisə Cədvəli
| İl | Komanda sayı | Qrup sayı | Qrup formatı | Pley-off mərhələləri |
|---|---|---|---|---|
| 1930-38 | 13-16 | Yoxdur | Pley-off | 1/4, 1/2, final |
| 1950 | 13 | 4 | Qrup + final qrup | Final qrup |
| 1954-70 | 16 | 4 | 4 komanda | 1/4, 1/2, final |
| 1974-78 | 16 | 4+2 | İkinci qrup | Final |
| 1982-94 | 24 | 6 | 4 komanda | 1/12, 1/8, 1/4, 1/2, final |
| 1998-22 | 32 | 8 | 4 komanda | 1/16, 1/8, 1/4, 1/2, final |
| 2026 | 48 | 12 | 4 komanda | 1/32, 1/16, 1/8, 1/4, 1/2, final |
Bu təkamül Dünya Kubokunu daha inklüziv və rəqabətli edib.
