Ekstremal idmanlar insanın “mümkün olmayan”ı mümkün etmək istəyidir. Onlar fiziki gücü, psixoloji dayanıqlılığı və qorxunu idarə etmə bacarığını maksimum sınaqdan keçirir. Aşağıdakı siyahıda hər idman növü eyni dərinlikdə təsvir olunub – nədir, niyə ekstremaldır, riskləri nələrdir, harada və necə başlamaq olar.
1. Paraşütlə tullanma (Skydiving)
4000–5000 metr hündürlükdən təyyarə qapısı açılır, 50–60 saniyə 200 km/saat sürətlə sərbəst düşürsən, sonra paraşüt açılır və 5–7 dəqiqə sakit süzərəkən dünyanı quş baxışından görürsən. İlk tandem tullanma 15 dəqiqəlik təlimdən sonra olur, instruktorla birləşdirilmiş xüsusi qoşqu ilə. Azərbaycanda Baku Skydiving, Göygöl və ya Lənkəran yaxınlığında dropzone-lar var. Qiymət tandem üçün 350–450 AZN. 15–25 tullanmadan sonra AFF (Accelerated Freefall) kursu ilə solo lisenziya almaqazanmaq mümkündür. Risk statistikası: müasir avadanlıqla 1 milyon tullanmaya 0,5–1 ölüm hadisəsi.
2. Sərbəst dırmanma və Free Solo
Qayaya yalnız bədən gücü və dırmanma ayaqqabısı ilə yapışmaq. İp və tərəfdaş (belayer) düşməni tutur. Yeni başlayanlar üçün 4–6 metr hündürlükdə bouldering zalları idealdır (Bakıda “Cliff”, “Rock Zone” və s.). Bir neçə aydan sonra çölə çıxıb 100–300 metr divarlara keçmək olar. Free solo (ipsiz) dünyada yalnız bir neçə yüz nəfər edir – ən məşhuru Alex Honnoldun El Capitan (900 m) solo qalxması. Azərbaycanda ən yaxşı yerlər Quba-Xınalıq ətrafı qayaları və Şahdağ ətəyidir.
3. Dağ velosipedi (Mountain Biking)
Downhill, enduro, all-mountain, freeride növləri var. Bakı ətrafında Şollar, Novxanı, Binə treylləri, Şamaxı-İsmayıllı zonasında isə real dağ marşrutları mövcuddur. Yeni başlayan üçün 1500–2500 AZN-lik full-suspension velosiped, dəbilqə, dizlik-qolluq kifayətdir. Hər həftəsonu Baku MTB Club təlimlər keçirir. Ən böyük yarış – “Caucasus Enduro Series”.
4. Xizək və Snoubord (Ski/Snowboard)
Azərbaycanda Şahdağ və Tufandağ kurortları var. Mövsüm dekabr-aprel. Gündəlik lift bileti + icarə ≈ 70–90 AZN. İlk 3 gün qrup dərsi alsan, 4-cü gün artıq qırmızı traslarda enə bilərsən. Freeride istəyənlər üçün heliski (vertolyotla zirvəyə qaldırıb bakir qarda eniş) də təşkil olunur. Qumda sandboarding üçün isə Qobustana getmək kifayətdir.
5. Kitesurfing
Xəzər dənizi Azərbaycan üçün ideal yerdir – Şıx, Bilgəh, Novxanı, Nabran. 10–12 günlük kurs ≈ 700–900 USD. İlk 3 gün quruda idarəetmə öyrənirsən, sonra suya keçirsən. 20–25 knot külək olanda böyük tullanmalar və hava fiqurları etmək mümkündür. Azərbaycanın ən yaxşı kiterləri artıq dünya çempionatlarında iştirak edir.
6. BASE Jumping
Bina, antenna, körpü və ya qayadan tullanmaq. Azərbaycanda qanuni olaraq qadağandır, amma Türkiyə (Kapadokya, Ölüdeniz), Norveç, İtaliya Dolomitləri ən populyardır. BASE-ə girmək üçün minimum 200–250 skydiving tullanması, xüsusi kiçik paraşüt və çox ciddi təlim tələb olunur. Bir səhv = ölüm ehtimalı 1:60 (skydiving-dən 100 dəfə yüksək).
7. Mağara dalğıcılığı (Cave Diving)
Dünyada ən təhlükəli idman sayılır – ölüm nisbəti 1:3000 dalış. Mexika Cenote-ləri, Florida, Avstraliya ən məşhurdur yerlərdir. Azərbaycanda da Qobustanda və Naxçıvanda kiçik mağaralar var. Sıralama: Open Water → Advanced → Deep → Cave 1-2-3 kursları (1 ilə yaxın vaxt). İki balon, ehtiyat işıq, xətt sistemi mütləqdir.
8. Skateboarding
Bakıda 28 Mall, Gənclik, Nərimanov parkları, Xırdalan skatepark. İlk skeyt 150–300 AZN-ə alınır. Bir həftədə ollie öyrənib rampadan enə bilərsən. Hər il “Go Skateboarding Day” və yerli yarışlar keçirilir. Olimpiya idmanı olduğu üçün indi məktəblərdə də bölmələr açılır.
9. Speed Flying / Speed Riding
Mini paraşütlə dağ yamacından qaçıb uçmaq, yerə 5–15 metr yaxınlıqda 80–120 km/saat sürətlə “kəsmək”. Türkiyədə Ölüdeniz, Babadağ ən yaxşı yerdir. Əvvəlcə paragliding lisenziyası (SIV kursu ilə) alınır, sonra 5–10 günlük speed flying kursu. Azərbaycanlı pilotlar artıq Avropada yarışlarda iştirak edir.
10. Parkur və Freerunning
Şəhər mebellərindən maneə kimi istifadə edib ən qı qısa və yaradıcı yolla A nöqtəsindən B nöqtəsinə çatmaq. Bakıda “Azerbaijan Parkour & Freerunning” komandası var, hər həftəsonu pulsuz məşqlər keçirirlər (28 May, Dənizkənarı, Yasamal). Ən məşhur yerli idmançı – Ruslan Əliyev artıq Red Bull Art of Motion-da iştirak edib.
Bu 10 idman növünün hər biri fərqli xarakter tələb edir: kimisi göyü, kimisi dərinliyi, kimisi şəhəri sevir. Amma hamısında ortaq bir şey var – bir dəfə dadına baxanda ömür boyu “dözülməz asılılıq” yaranır. Ən əsası: heç vaxt təkbaşına risk etmə, həmişə peşəkarların yanında başla.
