Uşaq idmanı uzun müddətdir ki, fiziki inkişafın, komanda işinin və xarakter formalaşmasının təməl daşı kimi xidmət edir. Lakin son illərdə mütəxəssislər idmanla zehni rifah arasında dərin əlaqəni qəbul ediblər. Gənc idmançıların psixi sağlamlığını dəstəkləməklə valideynlər və məşqçilər onlara həm meydanda, həm də kənarda uğur qazanmağa kömək edə bilərlər. 2024-cü il araşdırmaları göstərir ki, müntəzəm fiziki fəaliyyət yeniyetmələrdə narahatlıq və depressiya əlamətlərini 15-25% azalda bilər (CDC, 2024). Bu nəticələr idmanın ümumi sağlamlıq üçün əhəmiyyətini vurğulayır, xüsusən Azərbaycanda, burada gənclər arasında futbol və güləş kimi idman növləri populyardır.
İdmanın psixoloji faydalarının vurğulanması
İdmanla məşğul olan gənclər bir sıra psixoloji üstünlüklər əldə edirlər. Fiziki məşqlər endorfinləri buraxaraq stressi azaldır və xoşbəxtlik hisslərini artırır. Komanda idmanları, məsələn, Bakıda məşhur olan “Qarabağ” FK-nın gənclər akademiyasında təşviq etdiyi futbol, sosial əlaqələri gücləndirir və dözümlülüyü öyrədir. Təcrid hissi əvəzinə idmançılar yoldaşlıq və aidiyyət hissi hiss edirlər. Bu mühit tənhalığa qarşı mübarizə aparır — depressiya və narahatlığın əsas səbəblərindən birinə. İdmanın emosional sağlamlığa faydalarına dair bəzi nümunələr:
- CDC-nin 2024-cü il hesabatına görə, fiziki məşqlərlə məşğul olan uşaqlar daha yaxşı əhval-ruhiyyə və akademik uğurlar nümayiş etdirirlər.
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının 2024-cü il hesabatına görə, idmanla məşğul olan yeniyetmələr daha yüksək özünəhörmətə malikdirlər və stress səviyyələri aşağı olur.
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (WHO) qeyd edir ki, komanda idmanları gənclərə psixi problemlərlə mübarizədə kömək edən sosial dəstək sistemləri yaradır.
Bu faktlar idmanın gəncləri aktiv və sosial cəhətdən bağlı saxlayaraq zehni rifaha necə töhfə verdiyini göstərir. Məsələn, Bakıdan olan 15 yaşlı futbolçu Elvin, “Qarabağ” akademiyasında məşqlərə qoşulduqdan sonra özünə inamını artırıb və məktəbdə daha yaxşı nəticələr göstərməyə başlayıb. Azərbaycanda güləş üzrə olimpiya çempionu Namig Abdullayevin nailiyyətləri də gəncləri motivasiya edir, sağlam vərdişlər formalaşdırır.
İdman psixologiyasında psixi sağlamlığın əhəmiyyəti
İdman psixologiyası mütəxəssisləri idmanın zehni tərəfinin vacibliyini vurğulayırlar. Psixi sağlamlıq problemləri yaşayan tələbələr motivasiyanı saxlamaqda və diqqəti cəmləməkdə çətinlik çəkirlər. Performansı artırmaq üçün təlim proqramları idmançılara vizuallaşdırma və məqsəd qoyma kimi zehni texnikaları öyrədir. Bu yanaşma psixi sağlamlığın idman inkişafının ayrılmaz hissəsi olduğunu göstərir. Zehni təlimin bəzi üstünlükləri:
- Təkmilləşdirilmiş diqqət: Zehni məşqlər təzyiq altında sakitliyi təmin edir.
- Dözümlülük: Səhvlərdən tez bərpa olmanı öyrədir.
- Özünə inam: Müsbət öz-özünə danışıq narahatlığı azaldır.
İdman təlimləri xarakteri və mübarizə mexanizmlərini necə formalaşdırır
Fiziki hazırlıqdan əlavə, gənclər idmanı həyat bacarıqlarını öyrədir. İdmanın intizamı məqsəd qoymağı, vaxtın idarə edilməsini və əzmkarlığı təşviq edir. Amerika Psixoloji Assosiasiyasına görə (APA, 2024), fiziki məşqlər əhval-ruhiyyəni tənzimləyir, hormonları balanslaşdırır. Bu, məşqçilərdən və həmyaşıdlardan ibarət icma ilə birləşərək, idmanın zehni rifaha faydalarını gücləndirir. Məsələn, Bakı Olimpiya İdman Kompleksi intizamlı mühit yaradır, gəncləri həyatın çətinlikləринə hazırlayır.
İdmana qatılmanın psixi sağlamlığı dəstəkləməsinin əsas yolları
İdmanla məşğul olmaq emosional sağlamlığı bir neçə yolla dəstəkləyir:
- Stressi idarə etmək: Fiziki fəaliyyət gərginliyi azaldır.
- Komanda bacarıqlarını inkişaf etdirmək: Əməkdaşlıq ünsiyyəti gücləndirір.
- Özünəhörməti artırmaq: Müsbət rəy özünə inamı artır.
- Rejimi formalaşdırmaq: Məşq qrafiki intizamı aşılayır.
- Emosional dözümlülüyü artırmaq: Qələbə və məğlubiyyətlər həyata hazırlaşdırır.
İdman performansının təlimlərinin əhəmiyyəti
Bəzən soruşurlar: idmançılar mövsüm boyunca məşqçiləri ilə çalışarkən niyə əlavə performansı artırmaq üçün təlimlərə ehtiyac duyurlar? İdman performansının təlimləri sürət, çeviklik, güc və zədələrin qarşısını almaq kimi kritik aspektlərə fokuslanır. Bu yanaşma ənənəvi məşqləri tamamlayır, istənilən idman növündə tətbiq oluna bilən bacarıqları təkmilləşdirir. Məsələn, Azərbaycan güləşçiləri bu təlimlərdən istifadə edərək olimpiya medalları qazanır.
Mövsümdə və ya mövsümdən kənar idmançılar bu təlimlərlə xüsusi fiziki və zehni təkmilləşdirmələrə nail olurlar. Texnikanı təkmilləşdirmək və əsas əzələləri gücləndirmək stressi azaldır və özünə inamı artırır — emosional sağlamlığı dəstəkləyən iki əsas element. Gənclərinizi idmana cəlb edin! Bakı və regionlardakı idman məktəblərinə qoşularaq onların fiziki və zehni rifahını gücləndirin.
