UEFA Çempionlar Liqası Avropa futbolunun ən prestijli klub turniridir. 1955-ci ildə başlayan bu yarış illər ərzində bir neçə dəfə format dəyişikliyi keçirib. Başlanğıcda sadə pley-off sistemi idi, sonralar qrup mərhələsi əlavə olundu, indi isə vahid liqa formatına keçid planlaşdırılır. Bu dəyişikliklər turnirin cəlbediciliyini artırıb, klublara daha çox gəlir gətirib və rəqabəti gücləndirib. Məqalədə liqanın inkişaf tarixini addım-addım izləyəcəyik.
Başlanğıc: Avropa Kuboku (1955-1992)
Turnir 1955-ci ildə Avropa Kuboku adıyla başlayıb. Format sadə idi: pley-off matçları, ev və səfər oyunları. İlk çempion “Real Madrid” olub, İspaniya klubu ardıcıl 5 il (1956-1960) qalib gəlib. O dövrdə iştirakçılar milli çempionlar idi.
1991-1992 mövsümündə qrup mərhələsi eksperimental olaraq tətbiq olundu. 8 komanda iki qrupda oynadı, qaliblər finala çıxdı. “Barselona” finalda “Sampdoriya”nı məğlub edərək çempion oldu. Bu format turnirə marağı artırdı, çünki daha çox matç var idi.
Çempionlar Liqası Adı və Qrup Mərhələsinin Genişlənməsi (1992-1999)
1992-ci ildə turnir Çempionlar Liqası adını aldı. Qrup mərhələsi daimi oldu: 4 qrupda 4 komanda, hər qrupdan 2 klub pley-offa çıxırdı. 1994-cü ildə qruplar 4-dən 6-ya qaldırıldı, 1997-ci ildə isə 6 qrupda 4 komanda formatı tətbiq olundu.
Bu dəyişikliklər böyük klubların iştirakını artırdı. “Milan” 1994-cü ildə, “Ayaks” 1995-ci ildə, “Yuventus” 1996-cı ildə çempion oldu. 1997-1998 mövsümündə ikinci yer tutan milli çempionat komandaları da qatıldı, bu da turniri genişləndirdi.
Superliqa Təhdidi və Genişlənmə (1999-2003)
1999-cu ildə format yenidən dəyişdi: 8 qrupda 4 komanda, sonra ikinci qrup mərhələsi (4 qrupda 4 komanda). Bu, matç sayını artırdı və gəlirləri yüksəltdi. “Real Madrid” 2000 və 2002-ci illərdə, “Bavariya” 2001-ci ildə qalib gəldi.
2003-cü ildə ikinci qrup mərhələsi ləğv olundu, 1/8 finala birbaşa keçid tətbiq olundu. Bu, turniri daha dinamik etdi.
Müasir Formatın Formalaşması (2003-2024)
2003-cü ildən etibarən format sabitləşdi: 32 komanda, 8 qrupda 4 klub, hər qrupdan 2-si pley-offa çıxır. 2009-cu ildə Avropa Liqası qalibləri də qatıldı. 2018-ci ildə 4 ən yaxşı liqadan 4 komanda birbaşa qrup mərhələsinə düşdü.
Bu dövrdə “Barselona” 4 dəfə (2006, 2009, 2011, 2015), “Real Madrid” 5 dəfə (2014, 2016, 2017, 2018, 2022) çempion oldu. Format klublara sabit gəlir təmin etdi, TV hüquqları və sponsorluq artdı.
Yeni Format: Vahid Liqa (2024-cü ildən)
2024-cü ildən turnir vahid liqa formatına keçir. 36 komanda iştirak edəcək, hər klub 8 fərqli rəqiblə oynayacaq (4 ev, 4 səfər). İlk 8 komanda birbaşa 1/8 finala çıxacaq, 9-24-cü yerlər pley-off oynayacaq.
Bu dəyişiklik matç sayını 125-dən 189-a qaldıracaq. Məqsəd daha çox maraqlı oyun və gəlir artımıdır. UEFA prezidenti Aleksander Çeferin bunu “turnirin gələcəyi” adlandırıb.
Format Dəyişikliklərinin Cədvəli
| Mövsüm | Format Dəyişikliyi | Komanda Sayı | Matç Sayı |
| 1955-1991 | Pley-off (ev-səfər) | 16-32 | Dəyişkən |
| 1991-1992 | Eksperimental qrup mərhələsi (2 qrup) | 8 | +8 |
| 1992-1994 | 4 qrupda 4 komanda | 16 | 36 |
| 1994-1997 | 6 qrupda 4 komanda | 24 | 70 |
| 1997-1999 | 6 qrup + ikinci qrup mərhələsi | 24 | 142 |
| 1999-2003 | 8 qrup + ikinci qrup mərhələsi | 32 | 157 |
| 2003-2024 | 8 qrupda 4 komanda + pley-off | 32 | 125 |
| 2024-dən | Vahid liqa (36 komanda, 8 matç hər biri) | 36 | 189 |
Çempionlar Liqası sadə kubokdan qlobal brendə çevrilib. Format dəyişiklikləri turniri daha cəlbedici edib, klublara maliyyə sabitliyi verib. Vahid liqa formatı yeni era açacaq, daha çox matç və rəqabət vəd edir. Bu inkişaf Avropa futbolunun dinamikasını əks etdirir.
