Beynəlxalq FIDE reytinqi şahmatçıların gücünü universal ölçən göstəricidir. O, oyunçuları vətəndaşlığından və yaşından asılı olmayaraq müqayisə etməyə imkan verir. Reytinq şahmatçıların sıralanmasında, titul verilməsində və turnir cədvəllərinin tərtibində istifadə olunur. Bu rəqəm rəsmi yarışların nəticələrinə əsasən formalaşır və hər yeni partiyadan sonra dəyişir. Kimsə üçün bu, usta adına gedən pillədir, kimsə üçün isə şəxsi inkişafın göstəricisi və irəli getmək üçün motivasiyadır.
FIDE reytinqi haqqında
FIDE reytinqi professor Arpad Elo tərəfindən hazırlanmış Elo sisteminə əsaslanır. Bu sistem reytinq dəyişikliyini rəqiblərin gücünə və partiya nəticəsinə görə hesablayır. Əsas prinsip gözlənilən nəticə ilə faktiki nəticənin müqayisəsindədir. Şahmatçı proqnozdan yaxşı oynayırsa, reytinqi artır, pis oynayırsa – azalır. Hesablama formulu belədir:
R_yeni = R_əvvəlki + K × (S − E),
burada K – həssaslıq əmsalı, S – toplanmış xallar, E – statistikaya görə gözlənilən nəticədir.
K-əmsalı şahmatçının təcrübəsindən asılıdır:
- 40 – karyeranın əvvəlində, hər partiya reytinqə güclü təsir edəndə;
- 20 – əksər oyunçular üçün, statistika artıq sabitləşəndə;
- 10 – yüksək səviyyəli şahmatçılar üçün (2400-dən yuxarı), reytinq daha yavaş dəyişəndə.
FIDE reytinqi rəsmi olaraq ayda bir dəfə yenilənir, təsdiq edilmiş turnirlərin nəticələri işləndikdən sonra. Operativ izləmə üçün isə qeyri-rəsmi live-cədvəllər var ki, onlar partiya günündəcə yenilənir.
Maraqlı fakt! Uzun illər bir nömrəli yeri tutan Maqnus Karlsenin pik göstəricisi 2882 xal olub, 2025-ci ilin iyulunda isə onun reytinqi 2839-dur.
Reytinqə təsir edən partiyalar nədir?
Hər partiya reytinqə təsir etmir. Nəticənin hesablanması üçün partiya FIDE-də qeydiyyatdan keçmiş turnirdə keçirilməli, reytinq partiyası olmalıdır. Belə partiyalar vaxt kontrolu, tur sayı və oyunçuların statusu baxımından müəyyən tələblərə cavab verməlidir. İlk reytinq almaq istəyən şahmatçı aşağıdakıları yerinə yetirməlidir:
- minimum lazım olan partiya sayını oynamalı – adətən 5 və ya 9;
- artıq FIDE reytinqi olan rəqiblərə qarşı nəticə göstərməlidir.
Rəqiblər nə qədər güclü olsa, qələbə bir o qədər çox xal gətirir. Uğurlu debütdə reytinq dərhal 2000-dən yuxarı başlaya bilər. Məsələn, orta reytinqi 2000-dən yuxarı olan bir neçə rəqibə qarşı qələbə seriyası reytinqi 2140 və daha yüksək səviyyədən başlada bilər.
Qeyd edək ki, hətta turnir qarışıq keçirilirsə – yəni reytinq və reytinqsiz partiyalar eyni vaxtda oynanırsa – reytinqə yalnız FIDE tərəfindən bütün yoxlamalardan keçən partiyalar daxil edilir.
Şahmatda reytinqi necə qaldırmaq olar?
Sadəcə oynamaq yox, irəli getmək üçün düşünülmüş strategiya lazımdır. Karyeranın ilk aylarında K-əmsalı yüksək olduğu üçün hər partiya reytinqə güclü təsir edir – həm müsbət, həm də mənfi. Şagirdlərimizə belə məsləhətlər veririk:
- Yarışlara daha tez-tez qatılın.
- Özündən bir az güclü rəqiblər seçin.
- Hər partiyadan sonra analiz aparın.
- Beynəlxalq səhnəyə çıxın.
- Təlim planı qurun.
Güclü məşqçilərin tez-tez təkrarladığı məsləhət: hər turnirə elə oynayın ki, sanki titulunuzun taleyi ondan asılıdır. Bu, təkcə motivasiya vermir, həm də oyuna laqeyd yanaşmanın qarşısını alır, çünki reytinq özü hədəfə çevrilir.
